این قریه درقسمت غربی مرکزجاغوری(سنگماشه)به فاصله ۱۶کیلومترسنجش مستقیم برمبنای خریطه نظامی درمیان سلسله کوه های سربه فلک کشیده ای چون اِبدی(چهل باغتوی اوقی) به ارتفاع ۳۲۸۰متر،کوه قلدی به ارتفاع ۳۲۵۰متر،کوه سرخ سنگ به بلندی۳۹۶۳متر،کوه قلخ به ارتفاع ۳۷۹۴متر،کوه سرملیکک باارتفاع ۳۴۳۵متروکوه خاکریزبه ارتفاع تقریبی۳۴۵۰مترازسطح بحر اخذموقع نموده است. بستراین منطقه،ازسمت شمال شرق بسوی جنوب غرب متمایل است.قریه آهنکشته دقیقاً۳۰۰۰مترازسطح بحربلندمی باشد. این قریه سرسبزوخوش آب وهوا بازمستان سرد وتابستان معتدل،ازکوتل جاشه هوقی الی کوتل قبرغه فاصله ۱۰کیلومتر،باپهنای متفاوت که قریه مدک باعرض یک کیلومتر،همچنان قسمتهای قریه زنگی،ماله،نورگ،میسه،آهنکشته الی ملیکک روبه جنوب ۵کیلومتر،همینطورقریه میانه وقلدی به عرض۲کیلومتر،قریه های توغلوغ،چهارشنبه وسرناوه به عرض یک کیلومتربسترکاسه مانند ونسبتاً سراشیبی تندترازسمت جنوب غرب بسوی شرق ودرنیمه راه راهش بسوی جنوب شرق بازنموده است. این قریه متشکل ازقریه های اصلی مانند، مدک، نورک، میسه، آهنکشته، میانه، قلدی، توغلوغ، چهارشنبی، گزکی می باشند که هرقریه قریه های کوچکتررا دربدنه خود جا داده اند. این مردم دراصل ازیک تیره بوده به شاخه های متعدد تقسیم گردیده اند.
دوست علی وسیدمحمد دوبرادرندکه جمعیت اکثراین قریه را تشکیل داده اند،توغلوغ ازبرادران بهروزقابجوی وگزکی یکی دیگرازفرزندان پشی بزرگ می باشند.ازاین مردم قوم شکری درسبزسنگ پاتو(خانواده شهیدابوذر)،پیک درارزگان خاص (خانواده حاجی معلم جانعلی حیدری )،تکلغودرالمیتو (ازبزرگ این خانواده اطلاع ندارم)وتعدادی هم درسبزچوب علیای اِزدری درمرکزجاغوری(خانواده حاج جگړن اسماعیل) سکنی پذیرشده اند. موقعیت جغرافیایی چهل باغتوی پشی،خشن ومحصوربه حصارکوه های که قبلاًیادشد،می باشد. این محیط بااین اوصاف مردمان به ظاهرخشک ،مدمغ،جنگجو ،صادق، مغرور، بااستعداد ،فوق العاده زحمتکش،درشت اندام وبلندپرواز دردامن خود پروریده است. مردم یک دنده وانعطاف ناپذیر ودرعین حال مهربان،پاکدل ،صادق القول،میهمان نواز،شجاع،آراسته به اوصاف اسلامی وانسانی،متعهدووفادار! درگذشته این مردم به معارف دسترسی نداشتند،درسال ۱۳۴۹اولین مکتب ابتدائیه ایجادشد که این مکتب بعددرسال ۱۳۵۷به متوسطه ارتقایافت. بیشترمردم به آموزش مکاتب آخوندی اهمیت داده وازآن بهره خواندن ونوشتن میبردند. درسال ۱۳۶۸دوباب مکتب ازطریق مٶسسات خارجی درمنقطه راه یافتند که متاسفانه هزینه هایی بدنبال داشتند که خاطره تلخ آنرا اکثراً درحافظه دارند ومجال تفصیلش رانمیبینم. درزمان تسلط طالبان نیزمکتب بازنگهداشته شد. درآغازحکومت آقای کرزی بااستفاده ازفرصت دوباب لیسه ذکورواناث به همت خودمردم ایجادشدواین فصل جدیدونقطه عطف درتاریخ این منطقه ومناطق دیگراست. چهل باغتوی پشی،مانندسائرمناطق متکی به زراعت ومالداری بوده وازین طریق مایحتاج زندگی اش راتٲمین میکردند. حداکثرمردم درآخرفصل خزان بعدازتهیه مایحتاج خود،روبه به بلوچستان پاکستان آورده ودرمعادن ذغال سنگ آنجا شاقه ترین کار را برای زنده ماندن انجام میدادند واین آمد وشد ورنج راه،سختی این سرزمین ومساعد بودن زمینه زندگی،کاریابی،دسترسی به تحصیل ونداشتن زمستان سخت درپاکستان باعث متوطن شدن عده قابل توجه مردم درکویته شد.
کویته درگذشته تاریخ،بخش عمده مردم آواره ازظلم عبدالرحمن را به خود جاه داده بود واین امرنقطه وصل وعلت رو آوردن مردم درآنجابود. در زمان جهادملت افغانستان وبعداًسیطره طالبان این جابجایی درآنجاپررنگ وقابل توجه شد.اکثرفامیل ها خانه دومش کویته بحساب می آید. فشاربیش ازحدطالبان وخشونت خشکسالی همزمان بالای مردم موج تازه مهاجرت بسوی اروپا واسترالیا رارقم زد.بیشتراین مهاجرتها زمینه اش ازکویته تدارک دیده شد. قریه چهل باغتوی پشی،ازطرف شرق به جاشه اوقی،آبروشان،کوه باستانی خاکریزکه سه نام مختلف راهمزمان باخودحمل میکندیعنی مضاف برخاکریز،شاه تووبادآسیه نیزگفته میشود،متصل بوده وازجانب غرب به قابجوی پشی،کوتل معروف قبرغه حدفاصل میان چهل باغتووشب بخیروکوه خاربین هیچه وچهل باغتو،همچنان ازجانب شمال به چهل باغتوی اوقی محدود است وازسمت جنوب به قریه های مارسنگ ولُوډه مربوط پیدگه مسکه وقریه بابه متصل است. آب چهل باغتوی پشی که ازکوتل قبرغه ومعاونین آن توغلوغ،قلدی،سرقول نورک،مدک،تمقول،آچه قول،نیقول وملیکک ها سرچشمه میگیرد، درآهنکشته ریخته ازمارسنگ به درازقول بابه درقریه خارتیزک به رود ارغنداب میریزد. چهل باغتو،آب شیرین،گوارا،باصفاوزلالی دارد که کم نظیراست ومن شخصاًحسرت دوری اش راغبطه میخورم! چهل باغتو نسبت به تراکم جمعیت،کم زمین بوده وحداکثریک فصل می باشد. میوه جات چون توت،زردالو،سیب وچهارمغزقابل پرورش بوده یافت میشود. درختان سپیدار(ارر)منطقه کم نظیربوده منظره ،زیبایی وسرسبزی خاصی بخشیده است. کوه های اطراف قریه ازبی توجهی به محیط زیست،واستفاده بی رویه ازجنگلات،گیاهان وبته ها متاسفانه پاکسازی شده است که ازاثرآن پرندگان وحیوانات وحشی نیزازمیان رفته یامتواری شده اند.
آب و هوای چهل باغتوی پشی
چهل باغتو،دارای هوای خشک، باران موسمی کم که درفصل بهاراندک ودرزمستان نیزدرین آواخربرفباری کمتردارد.
زمین منطقه اکثراً ریگزار باترکیبی ازسنگ های سخت خارا( گرانیت )بوده که برای زراعت آنچنان مستعدنبوده سنگ های گرانیت بشکل انبوه وصخره منطقه را فراگرفته است باعث عوارض فوق العاده زمین ومشکل حمل ونقل عبورومرورانسان وحیوان گردیده است. کوه های اطراف،بادره های شیب دارشکل یافته که حین ریزش باران های غیرموسمی خصوصاًفصل تابستان باعث سیلابهای مُدهش گردیده خسارات بی شماری را به مردم وارد می سازد. منابع زیرزمینی کشف نگردیده دل کوه ها بکرودست نخورده باقی مانده است. روِش زراعت ومالداری به شیوه سنتی بوده بنابرآن بازدهی مطلوب ندارد. روی آوردن به پدیده مهاجرت وتٲمین مایحتاج آنهائیکه درخارج کارگردارند وتٲمین میشوند،اتکاءبه زراعت ومالداری صنایع دستی محلی معمول راکمرنگ ویا ازبین برده است. ازجمع آوری(بیده)برای مواشی ظاهراًخبری نیست وبافتن گیلم،شال برگ،جوال،جوراب،دستکش،لویی(پتوی پشمی) ودست دوزی های زیباونفیس مانندکلاه،دستمال،یخن،پرده،پوش مهر،دامن دوزی ،چرمگری،بافتن سبد،ساختن ریسمان،چیغ نی و…… بدست فراموشی سپرده شده متاسفانه ازبین رفته اند.
سرگرمی های رایج محلی،مانندکتابخوانی حمله وشهنامه،غزل،دوتار،دمبوره،بُجل بازی،سنگ گیرگ،اسپ سواری نیزازمیان رفته اند. تنها نشانه زنی تفنگ های دودی هنوز درمیان مردم باقی است وهرازگاهی گردهم میایند وبه سرگرمی می پردازندوهنوزطرفداران خودرا دارد. گله های الاغ جای خودرا به ماشین های داینا،سراچه،تونس،کرولا وتراکتور داده است ودرحال انقراض اند. ازچراغهای موشی،الکین چراغ گیس نفتی خبری نیست واکنون سولرهای آفتابی جایگزین اند. ازشبکه مخابراتی افغان بیسیم نیزدرمنطقه بهرمند ودرجهان خارج وصل اندوبیشترین هزینه بی رویه را میپردازند.
درحال حاضراین منطقه به اضافه تعمیرهای لیسه های ذکورواناث،کلینیک صحی تعمیرشده ازسوی پی آرتی ،دوباب کتابخانه به همکاری محترم عبدالرووف “نوید”رئیس مٶسسه شهداءآرگنایزیشن اعمارگردیده،یک باب کلینیک ازوجوه شرعیه مراجع عظام به همت استادمحترم آقای عالمی حفظ الله،دوباب مکتب ابتدائیه چندین پُل وپلچک ازکمک های مالی برادران محترم مهاجردرخارج ازکشورومردم محل ویک محراب مسجدجامع ومدرسه ازاثرتلاشهای مرحوم استادفیاض “رح” برای استفاده عموم دارند! همچنان چهل باغتو دارای یک بازارچه بوده که حدوداً۲۰۰باب دکان فعالیت می نماید،ضروریات مردم مرفوع وچرخه اقتصادمردم را رونق بخشیده تولید کاروپیشه نموده است. وخلاصه چهل باغتو در دامن پرمهرخود مردمان دلیروغیوری را ببارآورده که درمقاطع مختلف افتخارات خلق کرده اند. امیدوارم این خطه زادگاه من ومردمم به وجه احسن وشایسته به معرفی گرفته شودوآنهاییکه معلومات بیشتروبهتردارند را شریک سازند.
۱۳۹۶/۴/۵
قریه های معروف چهل باغتوی پشی
نام های قریه های چهل باغتوی پشی برگرفته شده از نام های فارسی ، دری و احتمالاً اویستایی و ترکی و از نسبت های طبیعی و قومی گرفته شده است و ده قریه معروف که به نام ده ملایی چهل باغتوی پشی از آن یاد می شود عبارتند از :
- قریه گزَکی که باشندگان آن منسوب به قوم گزَک بوده و یکی از قریه های پر نفوس منطقه می باشند که در قسمت شرق و سر ناوه چهل باغتوی پشی موقعیت دارد.
- قریه چارشمبی پائین تر از قریه گزکی و بالاتر از قریه توغلوغ موقعیت دارد.
- قریه توغلوغ که از نظر قومی به مردم قابجوی پشی نزدیک می باشند و در دهانه قول معروف به همین نام سکنی گزیده اند و دارای یک قریه تابعه به نام بلنه قول می باشد که آن قریه برای خود یک مسجد جداگانه نیز دارد .
- قریه میانه که به دلیل واقع شدن در میانه چهل باغتوی پشی به این نام موسوم گردیده و از نظر جمعیت یکی از پرجمعیت ترین قریه های چهل باغتوی پشی به حساب می آید و قریه های تابعه ی آن عبارتند از شاجوی و تنگ قول که هر کدام علاوه بر مسجد عمومی قریه که یکی از مساجد مجهز و شیک و نوساز به سبک جدید و بازسازی شده در سال 1387 است ، مسجد های جداگانه ای نیز برای خود دارند.
- قریه قلدی در آبرفت یا قولی در قسمت شمال شرق قریه میانه و شمال بازار چهل باغتوی پشی موقعیت دارد .
- قریه نورک در قسمت شرقی بازار چهل باغتو قرار دارد و دارای یک قریه تابعه به نام زنگی است که غیر از مسجد عمومی قریه ، دارای یک مسجد جداگانه نیز می باشد.
- قریه مَیسه در قسمت شمال آهنکشته و جنوب قریه نورک قرار دارد که تپه ای نسبتاً بلندی آن را از سرک اصلی و دیگر مناطق چهل باغتوی پشی کاملاً جدا کرده و در پشت خود مخفی کرده است به گونه ای که از دور دیده نمی شود و بخشی از این قریه به نام قریه ماله در شمال شرق قریه نورک قرار دارد که به دلیل فاصله زیاد داشتن با قریه میسه ، دارای مسجد مستقلی است.
- قریه آهنکشته در جنوبی ترین منطقه چهل باغتوی پشی و در همسایگی سایه خانه و لوطو و در یک منطقه نسبتاً دره مانندی موقعیت دارد و مرکب از چهار منطقه به نام های گیرو، پیتو، ملیکک اول و دوم می باشند و تقریباً در هر یکی از این مناطق به دلیل دور بودن از همدیگر یک مسجد برای عبادت و تجمع شان در نزدیکی خود دارند.
- قریه مقصود که به دلیل مرکزیت این منطقه برای توابع آن به این نام موسوم می باشد هر چند افراد و رعایای تابع این قریه در این جا اندک بوده و بیشتر در اطراف و قریه های مهدک و نورک به نام آسیاخانه ، اُولاد، روشنک ، سیازمین ، وارمرغ و گندو، پراکنده اند.
- قریه مهدک در شرقی ترین منطقه چهل باغتوی پشی موقعیت دارد و قریه های پامک ، گردو، شیلی بینک و نوآباد از توابع آن محسوب می شوند و بخشی از زمین های این قریه در قول نی قول در میانه سه کوه معروف باد اسیه و تاناسنگ و خاکریز قرار دارد.
- هرکدامی از این قریه ها ریز قریه ها و آغیل های کوچکتری نیز عمدتاً با نام های برگرفته شده از ویژگیهای جغرافیایی منطقه دارند مثل : پامک، شاجوی، اسیا خانه، بلنه قول ، سیازمین ، وارمرغ ، گیرو، پیتو ، ماله ، تنگ قول، نی قول ، سرقول وو…